عاشق سینما هستم، جدی میگی؟

سینما سرشار از حس های ناب و عشقی بی بدیل است.

از وقتی به خاطر دارم عکس برگردان های آدامس که معمولا فوتبالی بودن را جلوی پروژکتور دست سازم می گرفتم و با یک ذره بین روی دیوار پخشش می کردم. واقعا ذوق زده می شدم. نمی خواهم ایجا درباره خاطراتم صحبت کنم. اینجا هستم تا برای هرکس که می خواهد خلق کند، سینماگر یا فیلم ساز شود، دوربین به دست بگیرد یا حتی بازیگر شود، بنویسم. همین اول بگویم که به هیچ وجه تخصصی حرف نمی زنم و سر و کارم با افراد تحصیل کرده ی این رشته نیست. پس لطفا به مختصات و ویژگی های یک کارگردان، نویسنده، بازیگر و دیگر عوامل این حوزه ورود نکنید. مثلا نگویید برای اینکه بازیگر شوی باید فلان و بهمان کنی و خاک صحنه بخوری. بله درست است. اما اینجا برای یک تازه کار مثل خودم می نویسم که فقط می خواهد خلق کند، با زبان خودش، با سلیقه و چاشنی خودش. همین و تمام.

• در متن به آموزش های مسترکلاس ایران اشاره خواهم کرد که خودم برای یادگیری از آن ها استفاده کرده ام. آموزش های زیادی در رابطه با سینما موجود است، اما دلیل من برای معرفی مستر کلاس ایران این است که می توانید از بهترین ها بیاموزید. این متن حاصل تجربه ها و آموخته هایم در طول سالیان فعالیتم است.
• اولین فیلم خود را بسازید
  مواد لازم:
  (شماره ی تیترها ترتیب خاصی را مشخص نمی کنند.)
  
  
• 1. طرح داستان: در مورد یک ایده ی ناب یک صفحه ای حرف می زنم. در زندگی خودتان پیدایش کنید.
  اگر می خواهید در مورد ایده، طرح داستان و فیلم نامه نویسی بیشتر بدانید، مسترکلاس فیلمنامه نویسی آرون سورکین را پیشنهاد می دهم.
  
  
• 2. استوری برد: آن چیزی که از داستان در ذهنتان می بینید را نما به نما بکشید. هرچقدر نقاشی تان بد باشد اصلا مهم نیست. استوری برد بسیار بسیار مهم است. جالب است بدانید که بزرگترین کارگردان سینما، مارتین اسکورسیزی تمامی نماهای فیلمش را ابتدا می کشیده و حتی آن ها را با مداد رنگی، رنگ می کرده است. او در ابتدا برای ساخت آن ها دوربین در اختیار نداشته است!
  
  
• 3. بازیگر: برادر، خواهر، پدر، مادر، دوست و آشنا. تیم بازیگری تان تکمیل است.
  اگر علاقه ای به بازیگری دارید به مسترکلاس بازیگری ساموئل ال. جکسون سر بزنید.

 

• 4. لوکیشن: سعی کنید لوکیشن های متعدد نداشته باشید. یک لوکیشن داخلی هم کافیست. داخلی به معنای یک فضای سرپوشیده است.
  
  
• 5. دوربین: بهانه نیاورید. ابزار هیچ وقت مهم نبوده و نیست. یک دوربین هندی کم خانگی و یا دوربین گوشی برای ساختن اولین و یا حتی دهمین تجربه تان کافی است. سعی کنید ایده تان را پرورش دهید.
  
  می توانید دوربین تان را روی دست بگیرید. کمی تمرکز برای به حداقل رساندن لرزش دوربین کافیست. برای قاب های ثابت می توانید به جای سه پایه دوربین، از چهار پایه یا حتی نردبان کمک بگیرید.
  
  
• 6. نور: از آنجایی که نور در کیفیت فیلم تاثیر دارد سعی کنید داستان را تا جایی که می توانید در صبح و در نور طبیعی پیش ببرید. اگر اصرار به فیلمبرداری در شب دارید، یک یا دو چراغ مطالعه با لامپ 200 وات و یا هر لامپ سیار دیگری و چند برگه کالک برای ملایم کردن نور استفاده کنید. برای کم کردن سایه ها، جای نورها را آن قدر عوض کنید تا به بهینه ترین حالت برسید. از برگه A2 سفید هم می توانید به عنوان رفلکتور یا بازگرداننده نور کمک بگیرید. حتی می توانید از طلق های رنگی برای رنگ دادن به نورتان استفاده کنید.
  
  
• 7. صدا: دوربین صدا را ضبط خواهد کرد. قطعا فیلم اولتان را که نمی خواهید 90 دقیقه ای بسازید؟سه دقیقه عالی ست.یا حتی یک دقیقه. ساختار فیلم کوتاه مهلتی برای برقراری دیالوگ ندارد. حتی بهتر است از مونولوگ هم صرف نظر کنید. اینطور که پیداست فقط صدای محیط می ماند که میکروفون دوربین برای ضبط آن کفایت میکند. هنگام ضبط فیلم پشت صحنه را ساکت کنید!
  
  
• 8. تدوین: اگر هیچ گونه اطلاعاتی از نرم افزار های تدوین ندارید، و لیست بلندی از بهانه ها مانند کامپیوتر قدرتمند برای تدوین دارید، اصلا نگران نباشید! گوشی تان را بردارید و یک نرم افزار تدوین روی آن نصب کنید. بعدا در این مورد بیشتر توضیح خواهم داد.
  
  
• 9. موسیقی: غیر قابل انکار است که موسیقی تاثیر به سزایی در ترکیب با تصویر و القاء حس و مفهوم به مخاطب دارد. موزیک خودتان را پیدا کنید و هنگام تدوین فیلم استفاده کنید. بد نیست که برای بازیگرتان هم در مرحله پیش تولید و حتی در صورت نیاز در هنگام فیلم برداری، موسیقی را پخش کنید. با این کار به او کمک می کنید که حسی که توقع دارید را بهتر بفهمد و بروز دهد. انتخاب موسیقی درست، فیلم را دز سراشیبی موفقیت قرار می دهد. هانس زیمر در مستر کلاس آموزش موسیقی متن فیلم خود، همه چیز را درباره ی موسیقی می گوید.

 

• 10. لباس: دوباره این نکته را یادآور می شوم که بهتر است شخصیت داستان شما به کاراکتر واقعی بازیگرتان نزدیک باشد. او کسی ست که شما سالیان سال او را می شناسید و به خصوصیات اخلاقی و رفتاری او آگاه هستید. در این صورت لباس های خود او برای فیلم برداری کافی ست.

 

• 11. گریم: یک گریم خوب زمانی به چشم خواهد آمد که نور و تصویر کیفیت خوبی داشته باشند. از آن جایی که به عنوان تجربه های آغازین، ابزار حرفه ای در اختیار نیست، گریم گزینه ای مهم به شمار نمی آید. مرتب و آراسته کردن یا بهم ریخته و شلخته کردن صورت و ظاهر بازیگر توسط یک شخص خوش سلیقه، نتیجه مورد نظرتان را رقم خواهد زد. ابزار این نوع گریم هم معمولا در هر خانه ای پیدا می شود.

 

• 12. پیش تولید: برای آن که همه چیز خوب پیش برود، پس از اطمینان حاصل کردن از مواد لازم، طرح فیلم نامه و استوری برد را جلویتان قرار دهید و دوباره همه چیز را خوب نگاه کنید. هرچقدر بیشتر به جزئیات بنگرید، ریزبین و سخت گیر به آن چه در ذهن دیده اید بپردازید، نتیجه به تصویر ذهنی تان نزدیک تر خواهد شد. منظورم از سخت گیری این نیست که کار را انجام نشدنی کنید، بلکه منظور این است که تصویر ذهنی را با آنچه روی کاغذ نوشته و کشیده اید قیاس کنید و تا می توانید این دو را به یکدیگر نزدیک کنید. همینطور آنچه که با دوربین می خواهید ضبط کنید را نیز با استوری بورد تطبیق دهید. پس از آن با بازیگر یا بازیگران تان به گفتگو بنشینید و آن ها را از طرح داستان و آنچه در ذهن پرورش داده اید مطلع کنید. هرچه شخصیت داستان شما به کاراکتر اصلی بازیگر یا بهتر است بگویم نابازیگر شما نزدیک باشد، اکت ها و حس ها طبیعی تر جلوه خواهد کرد.
  چندین و چند بار جزئیات داستان یا همان فیلم نامه را در لوکیشن تمرین کنید. هر وقت از نتیجه راضی شدید، سراغ مرحله ی اصلی و شوق انگیز تولید بروید!
  نکته بسیار مهم چیدمان پلان ها و سکانس هاست. هم از لحاظ نوع روایت شما و هم از نظر تولید. روایت با نوع زبان فیلمسازی شما سر و کار دارد. مثلا دوست دارید که پلانی از سکانس انتهایی فیلم را در ابتدای فیلم نمایش دهید و در آخر فیلم به آن برسید. اما نکته ی مهم تر چیدمان سکانس ها برای تولید است. برای شفاف تر شدن آن مثالی برایتان میزنم. در نمایی از ابتدای فیلم، مردی را می بینیم که روی زمین افتاده و دهان، سر و صورتش پر از خون است. این نما را از سکانس آخر فیلم قرض گرفته ایم و می خواهیم این گونه فیلم را روایت کنیم. بعد از برداشت این نماها برای اینکه به سراغ سکانس بعدی برویم، باید تمام صورت بازیگر از خون پاک شود. این کار زمان زیادی می طلبد و باعث می شود تمام عوامل در حین پاک کردن صورت بازیگر منتظر بمانند. در اینجا بهتر است که این پلان را از لحاظ چیدمان به آخر فرآیند تولید موکول کنیم و سپس در تدوین جایگاه آن را درست کنیم.

 

• همه چیز آماده است! اکشن!
  تبریک می گویم. شما آماده اید تا کارگردان شوید. خواهشا بیخیال صندلی کارگردانی، بلندگوی دستی و پیپ شوید! از همین اول تکلیف را یکسره می کنم، از حاشیه دور بمانید. هدف هنر است و هنر جایی برای تقلید و ادا و اطوار نیست. همه این ها خوب است اما به شرطی که در متن قرار گیرد نه اینکه حاشیه شود و باعث زوال و لطمه زدن به اصل شود.
  
  برگردیم به ضبط فیلم. نکاتی مهم را برایتان لیست می کنم:
• روز و ساعتی دقیق را برای ضبط فیلم مشخص کنید.
• اگر لوکیشن شما بیرونی است، حتما وضعیت آب و هوا را چک کنید.
• از حاضر بودن و داشتن وقت خالی بازیگران تان در روز موعود مطمئن شوید. همچنین در مورد لباسی که باید بپوشند به آن ها یادآوری کنید.
• از شارژ باتری دوربین یا گوشی تان مطمئن شوید. بهتر است پاور بانک همراه خود داشته باشید.
• وعده غذایی عوامل فیلم تان را خیلی سبک آماده کنید. غذای چرب مامان پز اصلا برای روز ضبط فیلم مناسب نیست.
• هدفون! برای اینکه بتوانید صدای هنگام ضبط فیلم را دقیق بشنوید حتما هدفون را به دوربین یا گوشی متصل کنید.
• همه گوشی های عوامل پشت و جلوی دوربین را در حالت پرواز قرار دهید. حتی سایلنت هم نه! یک ویبره در یک برداشت که به خوبی پیش می رود همه چیز را به هم می ریزد. یادتان نرود اگر با گوشی فیلم برداری می کنید، آن را هم در حالت پرواز قرار دهید.
• از فضای کافی کارت حافظه برای فیلم برداری مطمئن شوید. یک کارت حافظه اضافی به همراه داشته باشید.
• اگر لپ تاپ دارید آن را به همراه داشته باشید. پس از برداشت هر پلان، آن رادر لپ تاپ ببینید. خطاها و جزئیات در صفحه بزرگ به چشم می آیند. اگر لپ تاپ ندارید در گوشی یا دوربین چک کنید.
• جعبه ابزار آلات، جعبه کمک های اولیه، سیم و لامپ سیار یک جایی به کار خواهد آمد. شک نکنید!
• در جایگاه کارگردان لباس راحت بپوشید. لباس تنگ و اتو کشیده در هنگام فیلمبرداری و تنش های آن، شما را محدود کرده و کلافه تان می کند.
  
  وقتی زمان فیلم برداری فرا رسید، لطفا جدی باشید. شما قرار است فیلم بسازید. لوکیشن فیلمبرداری پیکنیک نیست. طبق برنامه ریزی انجام شده در زمان پیش تولید، پیش بروید. اگر این نکته را جدی نگیرید، زمان فیلمبرداری طولانی خواهد شد و حتی شاید کار به روز دیگری موکول شود و آن موقع مشکلات فراوانی برای شما ایجاد خواهد شد. شاید بازیگران وقت نداشته باشند، هزینه مجدد تدارکاتی که باید فراهم کنید، لوکیشن در روز دیگر شلوغ باشد و غیره.
  از هرگونه تجدید نظر و ایده ی جدید در هنگام ضبط فیلم اجتناب کنید. البته این نظر شخصی من است. در زمان پیش تولید به اندازه کافی زمان داشته اید تا همه چیز را خوب بررسی کنید. جرقه های ذهنی در هنگام تصویر برداری به دلیل عدم بررسی کافی، غالبا به نتیجه لطمه زده و در زمان بازبینی خواهید فهمید که آنچه تصور می کرده اید رخ نداده است. از نظرات، پیشنهادات و انتقادات افراد در هنگام فیلم برداری تشکر کنید، سپس خودخواهانه و خودرای آنچه که در هنگام پیش تولید بارها و بارها بررسی کرده اید را انجام دهید. این فیلم شماست. نه یادگاری ست، نه ثبت خاطره. پس آنچه می خواسته اید و در ذهن دیده اید را انجام دهید. البته مارتین اسکورسیزی در مسترکلاس آموزش فیلمسازی خود همین نکته را به گونه ای دیگر بیان می کند. قطعا که حرف او سند است!
  
  قبل از اینکه متن را تمام کنم رو به همه کسانی که می خواهند فیلم بسازند، بازیگر شوند، بنویسند و یا حتی بدلکار شوند بگویم، فیلم خوب حاصل یک کار تیمی خوب است. کارگردان اسم و جایگاه زیبایی ست اما نه زیباتر از صدابردار و یا منشی صحنه. هیچ وقت از تحسین شدن آنقدر خوشحال نشوید که خودتان را گم کنید. اگر جایزه گرفتید بدانید که باید تلاشتان را بیشتر کنید. اگر می خواهید اولین داستان تان را بنویسید، قلم را بردارید و بنویسید. اگر می خواهید اولین طرح تان را بسازید، گوشی موبایل تان را بردارید و فیلم تان را بسازید. اگر می خواهید بازیگر شوید، دوربین را جلویتان بگذارید، اتود بزنید و از خودتان فیلم بگیرید. اگر توانستید به خودتان ثابت کنید این همان چیزی است که با روح و جان می خواهید، یا به نقطه ای رسیدید که متوجه شدید نیاز به سواد بیشتر دارید، آن وقت سراغ آموختن در دانشگاه، کلاس و یا ورکشاپ بروید.
  
  با سپاس
  میلاد صیاد - فیلمساز